Rola zieleni w miastach
Na ziemiach polskich pierwsze ogrody powstały najczęściej przy klasztorach, a od czasów odrodzenia zaczęto je tworzyć wokół prywatnych rezydencji – zamków i pałaców. Ambicje prywatnych właścicieli powodowały, że sadzono w nich z pomocą fachowych ogrodników ciekawe rośliny, często sprowadzane z krajów egzotycznych. W XVII i XVIII wieku ogrody prywatne zaczęto udostępniać szerszej publiczności. Migracja ludzi do miast wciąż trwa. Przewiduje się, że w 2025 roku ponad połowa ludności na świecie będzie mieszkać w wielkich aglomeracjach miejskich, a już w 2050 będzie to aż 2/3 populacji. To zjawisko sprawia, że zazielenianie miast staje się priorytetem, ponieważ w naszej naturze jest przebywanie w otoczeniu drzew i kwiatów. Miasta często są zatłoczone, głośne i przegrzane. Szeroko pojęta zieleń miejska zmniejsza odczuwanie tych niedogodności przez mieszkańców aglomeracji. Rola zieleni w miastach jest nie do przecenienia. Zieleń miejska to wkomponowane w przestrzeń zurbanizowaną układy zorganizowanej roślinności – najczęściej w postaci parków, zieleńców, skwerów oraz zieleni drogowej, pełni ona wiele funkcji, a do najważniejszych z nich należą:
Funkcja ekologiczna – rośliny w przestrzeni miejskiej regulują warunki klimatyczne: akumulują ciepło – posadzone w odległości 2-3 metrów od budynku, powodują powstanie tak zwanej „kieszonki powietrznej”, gdzie nie wieje zimny wiatr, a tym samym ograniczają one ochładzanie ścian i wpływają na zmniejszenie kosztów ogrzewania. Rośliny zacieniają, łagodzą dobowe wahania temperatury – upały to jeden z problemów, z jakim borykają się mieszkańcy miast. Roślinność miejska przyczynia się do zmniejszenia amplitud temperatur, tworząc w lecie „wyspy chłodu”. Liście drzew ocieniają ulice oraz wyparowują wodę, pochłaniając w ten sposób część ciepła z otoczenia i jednocześnie zwiększając wilgotność powietrza, co stwarza przyjemniejsze warunki do życia w aglomeracjach. Drzewa posadzone wzdłuż jezdni obniżają temperaturę nawierzchni asfaltowej o 20% . Dzienne wahania temperatury zależne są od obszaru zieleni: im większy obszar zieleni tym mniejsze nagrzewanie się tego terenu w stosunku do terenów betonowych. Podobnie rzecz się ma z wilgotnością. W czasie suchych dni wilgotność wzrasta w miarę posuwania się w głąb terenów zieleni. Nawet pojedyncze drzewo wytwarza swój niezastąpiony niczym mikroklimat, podnosząc w najbliższym otoczeniu wilgotność powietrza, obniżając temperaturę czy po prostu dając cień. Roślinność miejska uczestniczy w obiegu wody – zabudowane ulice, pozbawione zieleni, to idealne miejsca do powstawania „rzek” oraz licznych podtopień podczas intensywnych opadów. Miejsca gdzie rosną drzewa oraz inna zieleń stanowią natomiast naturalne powierzchnie, w które woda może swobodnie wsiąkać, przenikając do gleby a tym samym nie zalewając ulic. Chroniąc miejską zieleń dbamy również o różnorodność biologiczną. Wiele gatunków zwierząt, roślin i grzybów zaadaptowało się do warunków jakie stworzyły im te nowe, antropogeniczne „dżungle”. Roślinność miejska stanowi ostoje, gdzie zwierzęta żerują, odpoczywają i rozmnażają się. Zieleń miejska wpływa na tempo wiatrów – przyjmuje się, że pas zieleni zmniejsza siłę wiatru na przestrzeni równej 30-40-krotnej wysokości tworzących go drzew o 20 do 80%.
Funkcja izolacyjna – rośliny stanowią naturalne ekrany, będące barierą dla spalin, hałasu i innych, często niekorzystnych dla człowieka czynników powstających w mieście. Jedną z najważniejszych funkcji drzew w miastach jest oczyszczanie powietrza ze szkodliwych związków – a tym samym zapobiega powstawania smogu. Korony drzew wychwytują z powietrza pyły a także różne toksyczne związki chemiczne, jak np. tlenki siarki czy metale ciężkie. Drzewa i krzewy zatrzymują pyły znajdujące się w powietrzu, działają jak samoodnawiający się biologiczny filtr, czyszczony przez opady deszczu.
Poza zanieczyszczeniami powietrza, inną uciążliwością miast jest hałas, Mało estetyczne oraz szpecące krajobraz ekrany dźwiękochłonne, z łatwością, oraz z korzyścią dla estetyki mogą zastąpić drzewa oraz krzewy, które znacząco redukują poziom hałasu.
Funkcja społeczna – zieleń w mieście wpływa pozytywnie na organizm człowieka, przebywanie w otoczeniu zieleni redukuje poziom stresu. Zieleń nie tylko tworzy przestrzenie do rekreacji i wypoczynku, takie jak parki, lasy czy ogrody, lecz również podwyższa jakość czasu wolnego. Czyste powietrze dotlenia organizm, a ruch obniża ciśnienie krwi i łagodzi skutki stresu. Drzewa wydzielają pewne substancje, zwane fitoncydami, które wpływają na nasze samopoczucie a nawet zdrowie. Wiadomo, że dobrze odpoczywać „pod lipą” czy wśród innej zieleni. Drzewa iglaste wydzielają liczne olejki eteryczne, ułatwiające oddychanie i mające działania bakteriostatyczne czy nawet bakteriobójcze. Istnieją też rośliny niekorzystnie działające na nasze zdrowie, o czym doskonale wiedzą alergicy. Tereny zielone charakteryzują się niskim poziomem hałasu, co doceni każdy mieszkaniec wielkiego miasta. Wśród zieleni ludzie relaksują się, odprężają, łagodzą stresy i poznają przyrodę. Miejska zieleń wpływa również na walory wizualne aglomeracji – może np. zamaskować elementy nieestetyczne jak również dodatkowo wydobyć i podkreślić piękno architektury.
Funkcja dydaktyczna – zieleń miejska bardzo często stanowi bazę dydaktyczną dla najmłodszych i nie tylko. Edukacja obejmuje przede wszystkim poznanie różnorodności biologicznej (gatunki drzew, krzewów i bylin, morfologia roślin, fitogeografia). Zieleń miejska stanowi często jedyny łącznik człowieka ze światem przyrody. Działania edukacyjne prowadzone są podczas zajęć szkolnych (zdarza się to coraz rzadziej), jak również w czasie samodzielnego zwiedzania ciekawych przyrodniczo terenów. Coraz częściej powstają w nich oznakowane ścieżki dydaktyczne. Dla wielu miejskich dzieci drzewa i krzewy miejskie są jedynym codziennym kontaktem z przyrodą. Dzięki różnorodności gatunków można uczyć dzieci ich rozpoznawania. Dzięki zieleni miejskiej istnieje też możliwość obserwacji ptaków i owadów oraz obserwacji przebiegu pór roku.
Funkcja ekonomiczna – zalety zieleni wymienione powyżej mają realne przełożenie na finanse: ludzie są gotowi zapłacić więcej za nieruchomości otoczone zielenią! Zamiana miasta w atrakcyjne miejsce do życia przyciąga nowych mieszkańców i chroni je przed depopulizacją. Szczegółowe badania wykazują, że drzewa (również te miejskie) wpływają na bezpieczeństwo poprzez wyznaczanie kierunku jazdy, osłanianie drogi przed słońcem i olśnieniem, powodowanym przez inne pojazdy, a ponadto przeciwdziałają znużeniu, urozmaicają drogę, przeciwdziałając zmęczeniu. Kierowcy jadący trasami zadrzewionymi poruszają się podświadomie wolniej. Ocieniając ulice korony drzew chronią asfalt przed przegrzaniem, co wydłuża trwałość nawierzchni dróg z ok. 7 do ok. 20 lat. Daje to wymierną korzyść ekonomiczną oraz użytkową (ograniczenie remontów, a co za tym idzie mniejszą uciążliwości dla mieszkańców).
Estetyka miasta – to coraz bardziej istotna rola zieleni. Zaletą widoczną na pierwszy rzut oka jest wygląd miasta. Pomimo tego, że każdy z nas ma inne wyobrażenie o tym, co jest atrakcyjne, powszechnie uważa się rośliny za przykład uniwersalnego piękna. Ciekawą i wartościową metodą wzbogacania zieleni miejskiej jest większe niż dotychczas stosowanie pnączy i żywopłotów. Pnącza zasłaniają stare, brzydkie elewacje, częściowo chronią ściany przed opadami, a także spełniają funkcję doskonałego termoizolatora, szczególnie w lecie dając pożądany cień. Żywopłoty pełnią rolę ozdobną i izolacyjną, chroniąc przed rozprzestrzenianiem się spalin samochodowych. Zmniejszają w ten sposób do 80% zanieczyszczenie gleb, pochodzące z pojazdów samochodowych. Właściwie dobrane gatunki i odmiany drzew podkreślają urodę architektury i dają mieszkańcom miast możliwość cieszenia oczu ładnym pokrojem, spektakularnym kwitnieniem, ciekawymi jesiennymi przebarwieniami. Dobrze skomponowane zestawienia roślin kształtują poczucie estetyki, szczególnie wśród najmłodszych i uwrażliwiają ich na problemy przyrody. Najnowsze trendy w designie nadają zieleni znaczącą rolę przez wzgląd na znaczenie dla globalnego klimatu i zachowania środowiska naturalnego. Ochrona miejskich terenów zielonych a zarazem tworzenie nowych ma ogromne znaczenie dla jakości życia mieszkańców, przekłada się też na konkretne korzyści ekonomiczne. Jednak w aglomeracjach miejskich nadal jest za mało zieleni, a o tą, która już występuje, często nie dba się wystarczająco. Powinniśmy w miastach sadzić więcej drzew, mając na uwadze zarówno korzyści materialne jakie one przynoszą, jak również ich pozytywny wpływ na warunki życia mieszkańców oraz na różnorodność biologiczną. Równocześnie – a może przede wszystkim – należy chronić i dbać o istniejącą już zieleń miejską, która jest bezcennym elementem naszego rodzimego krajobrazu i naszym przyrodniczo-kulturowym dziedzictwem.
Dodaj komentarz